Gürcü (Kartvel)-Abkhaz tarihsel sorunlarının incelenmesine uzun sure önce başlandı ve bugün de devam ediyor. Bu sureç özellikle Sovyetler Birliği döneminde fırtınalı hale geldi. Abkhaz tarihçiler her metodu kullanarak bugünkü Abkhazeti’de kendi mevcudiyetlerini tasdik etmek için çabalıyorlar ve Kartvellerin (Gürcü) Abkhazeti’deki varlığını ise her bakımdan inkar ediyorlardı. Yeni çağda Kuzey Kafkasya’dan gelerek buraya yerleşmiş oldukları fikrini duymak onlar için kabul edilecek bir şey değildi.
Evvelce XVII. Yüzyılın seçkin Rus tarihçisi Vasily Tatishchev (1686-1750) Abkhazeti Bölgesinin Kuban’dan buraya göç eden halkla, yani bugünkü “Abkhazlarla (Abhaz)” dolduğunu [1], yine Abkhazeti’nin her zaman Kartvel (Gürcü) toprağı olduğunu söylüyordu.
Bunu ünlü Alman bilim adamı Julius Heinrich Klaproth (1783-1835) da onaylıyor ve “Abazalar çok uzun süre boyunca Kafkasya’nın kuzey-batı kesiminde yaşadılar” diyor [2]. Yine seçkin İsviçreli araştırmacı ve Paris Bilimler Akademisi üyesi Marie-Frédéric Dubois de Montpéreux (1798 — 1850), bölgenin hakimi Kartvel (Gürcü) Feodaller olan Dadiani’lerin Abaza grupların zorlaması sonucu kendi feodal yönetim sınırlarını önce Anakopia’ya (Akhali Atoni), daha sonar da Ğalidzga’ya (Oçamçire ilçesi) çekmek zorunda kaldıklarını onaylıyor [3]. İvan Şopen’in verilerine göre bugünkü “Abkhazlar” uzun süre Kuzey Kafkasya’da dağlık alanlarda yaşıyorlardı ve Abkhazeti’nin eski halkı ise Kartvel (Gürcü) dünyasının bir parçasıydı [4]. Abkhazeti’yi çok iyi tanıyan A. Diachkov-Tarasov şöyle yazıyor; “şimdiki Abkhazlar hep şimdi yaşadıkları yerde mi yaşıyordu, efsaneler, onların tarihsel kuralları-gelenekleri ve veriler onların kuzeyden buraya göç ettiğini işaret ediyor. Onlar Kartveluri (Gürcü) boylarının alanlarını darattılar ve bu süreç Enguri’ye kadar durmadı” [5]. Bu şekilde günümüzde Abkhaz olarak isimlendirilenlerin kökenlerinin Kuzey Kafkasya olduğunu belirten Kartvel-Gürcü olmayan çok fazla yabancı araştırmacı ve bilim adamı var ve Sovyetler Birliğine kadar olan bu dönem bilim dünyasındaki o kişiler için bilinmez değildi.
Yine eski Abkhazların Kartvel (Gürcü) kökenini onaylayan seçkin tarihçi ve araştırmacılar var, onlardan biri olan François-André Isambert, eski Abkhaz boylarının Kartvel (Gürcü) dünyasının parçası olduğunu söylüyor [6], Rus Vasily Tatishchev de Kartvel (Gürcü) ve Abkhazların kimliğini onaylıyor [7].
Bu fikrin geçerliliğini ispatlayacak-onaylayacak belgeler nelerdir? Günümüz bulguları birçok sorunun cevabını verdi. XIV.-XV. Yüzyıllarda Karadeniz kıyılarında faaliyet gösteren Avrupalıların (çoğunlukla Cenevizliler ve Venedikliler) elde ettiği tüm bilgiler, onlar tarafından yayımlanan kayıtlara, notasyonlara, günlüklere, ticari belgelere ve haritalara yansımıştır. Avrupanın farklı ülkelerinde bulunan haritacılık okulları ve onların kendi yaptıkları haritalara yansıyan veriler bugünlerde bizim için çok büyük öneme sahiptir.
Battista Agnese’ye ait bu eşsiz harita 1540 yılında yapılmış olup İngiltere kütüphanelerinde korunmaktadır. Harita hem deniz kıyısı hem de karayı kapsamakta olup kafkasya bölgesi ve özellikle Dadiani (Bediani) hanedanı tarafından yönetilen ve Nikopsia’ya (bugünkü Tuapsenin olduğu alanlar) kadar olan geniş bir bölgeyi kapsayan, başkenti Sebastapol (Sokhumi) olan MEGRELİA REGİ isimli Samegrelo Bölgesi (Batı Gürcistan Feodal Birliği) şaşırtıcı derecede doğru biçimde gösterilmiştir. Haritada, halkının mutlak çoğunluğu Kartvel-Gürcü (büyük kesimi Megrel) olan Sokhumi limanına da haritada –Porto Megrelo- ismi verilmiştir. ABASVAS REGİ yani Abazaların yaşadığı alan ise Kuzey Kafkasya’da Kuban Havzasında görünmekte olup merkezi “Aqua” yani Akva’dır [8]. Çarpıcı olan şudur ki bu isim bugün “Abkhazlar” tarafından Sokhumi için kullanılıyor, Sokhumi’ye Akva (Аҟәа) diye hitap ediyorlar. Haritada Samegrelo Bölgesinin kuzeyden Kaitaglara ve Çerkezlere sınır olduğu, Kafkas dağlarının zirvesinin bu sınırı oluşturduğu, yine bugünkü “Abkhazların” gerçek anavataının Kuzey Kafkasya’da olduğu gayet iyi görünüyor.
Seçkin İtalyan diplomat Giosafat Barbaro tüm Karadeniz kıyısını olduğu gibi Sokhumi kenti ile çevresini de gezmiş ve yerel yöneticiler ile de görüşmüş olup şunu ifade ediyor:
“Bu Samegrelo, Kafkas dağlarının kuzeyinde yer alan Kaitaglara kadar uzanıyor… Bediani’ler bu ülkenin yöneticisi olup onların Karadeniz kıyısında iki kale şehri vardır, bunlardan birinin adı Vati, diğerinin ki ise Sebastapol’dür” [9].
Dolayısıyla Dadiani’ler (Bediani’ler) Sokhumi kentinin olduğu gibi Batum’un da hakimi idiler. Batista Agnese’nin haritasında ise Kaitagların ve Çerkezlerin bölgeleri açıkça görünüyor. Yine bugünkü Abkhazların yaşadığı yerler, Samegrelo’nun sınırları ve devamındaki bölgelerin isimleri de açıkça görünüyor. Daha sonraki dönemlerde sözkonusu “Abkhaz”ların Güney Kafkasya’ya göçü buradaki yerel Kartveluri (Gürcü) halkın yok olmasına-asimilasyonuna neden oldu. Yine Sokhumi şehrinin adı da değişti ve onlar buraya kendi geldikleri yerin-ilk yaşadıkları anavatanlarının adını Aqua-Akva [Аҟәа] ismini verdiler.
Onise Gelaşvili
KAYNAKÇA
[1] В. Н. Татищев. История российская т . 1. М ., - Л ., 1962,171
[2] Julius von Klaproth- Tableau historique, géographique, ethnographique et politique du Caucase et des provinces limitrophes entre la Russie et la Perse,Paris 1827; 82-84 ; 132 http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5695761k
[3] Voyage autour du Caucase, chez les Tcherkesses et les Abkhases, en Colchide, en Géorgie, en Arménie et en Crimée ; Paris 1839 p, 54 ;64 ;196 ;206 ;276 ;316 ;341 ;424
[4] Иван Шопен. Новые заметки для древней истории Кавказа и его обитателей. СПБ. 1866 / 282-283 ;286
[5] А. Н. Дьячков-Тарасов. Бзыбская Абхазия, Известня Кавказского отдела Императоского Руского географического общества, XVIII, Тифлис, 1905 / 65
[6] François-André Isambert Anecdota , ou Histoire secrète de Justinien / traduite de Procope. Géographie du VIe siècle et révision de la numismatique d'après le livre de Justinien. Paris 1856 ; p 638
http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k83349h/f699.image
[7] В. Н. Татищев. История российская т . 1. М ., - Л ., 1962,422
[8] Battista Agnese,Portolan Chart of Europe Showing the British Isles . 1540 The British Library
http://www.bl.uk/onlinegallery/onlineex/unvbrit/p/001add000021592u000070v0.html
[9] Navigationi e viaggi - Giovanni Battista Ramusio P- 2194
http://www.abruzzoinmostra.it/letteratura/ramusio_01/PAGE2194.HTM
|
