Bizanslı tarihçi Laonikos Halkokondilis tarafından yazılmış olan “Tarihlerin Belgeleri” (Apodiksis Istorion) adlı kitapta, 15. Yüzyılın ikinci yarısının Sokhumi (Sohum) kenti hakkında çok değerli bilgiler verilmektedir. Eserde, Sokhumi bir Gürcü kenti olarak anlatılmakta, burada özellikle de Dadianilerin yönetiminde olan Megrellerin yaşadığından ve hakimiyetinden söz edilmektedir. Laonikos’un “Tarihin Belgeleri” Yunanca dilinde ve Türkler tarafından İstanbul’un alınmasından sonra yazılmıştır. Bu eser, yazıldıktan kısa süre sonra önce Latinceye, sonra eski Fransızcaya ve ilerleyen yüzyıllarda da Almancaya, İngilizceye, Romenceye ve başka dillere çevrildi. Bu eserin Latince tercümesi “Laonici Chalcocondylae Atheniensis, Historiarum libri decem” de ve Yunanca orijinalinde bizim için ilginç bilgiler karşımıza çıkmaktadır. Burada yazdığına göre;

“İberia (Birleşik Gürcistan Krallığı kastediliyor) Kolkheti’ye (Burada Kolkheti ile Trabzon İmparatorluğu kastediliyor) sınırdır ve onun kralı isimsiz zayıf bir kral değildir.

İberia (Gürcistan), Batumi’den ve Pazisi Nehri’nden Akhaltsikhe ötelerine kadar uzanıyor. Kvarkvare’nin toprakları [Meskheti], Gori, Kakheti, Tbilisi (Tiflis) onun hâkimiyetindedir. Bu kentler, Türklerin yaşadığı Şamahı’ya (bugünkü Azerbaycan’da) komşudur. Kakheti kentinin aşağısında, deniz (Karadeniz) kenarında bulunan Megrellerin ve Dadianilerin ana kenti Sebastapol (Sokhumi), Guria ve başka kıyı kentleri de onlara aittir."

Trabzon İmparatoru İoane İberia’ya gittiğinde, İberia Kralı Aleksandre’nin (1412-1442 arasında Gürcistan Kralı 1. Aleksandre) kızıyla evliydi.

Laonikos’un verdiği bilgiler, daha önceki ve daha sonraki dönemlere ait Gürcü, Latin, Arap ve İtalyan kaynaklarında yer alan; o dönemde Sokhumi’nin etnik olarak Gürcü kenti olduğunu; Abazaların (Apsuvalar) bu tarihte henüz Sokhumi çevresine yerleşmiş olmadıkları bilgisini teyit etmektedir. Bu süreç 16. Yüzyılın sonunda, Osmanlı İmparatorluğu bölgede güçlendikten sonra başlamaktadır.

Laonikos Halkokondilis’un eserindeki ilgili kısmın Latince ve İngilizce tercümesi de aşağıdadır:

Latince tercümesi. Kaynak: Memoriae populorum, olim ad Danubium, Pontum Euxinum, Paludem ..., Volume 4 By Johann Gotthilf Stritter, Sayfa 315. : “Iberia finitima est Colchidis regioni , eiusque reges haud sunt instrenui et ingenerosi . porrigitur autem ab eo loco cui Bathy dicitur et ab Phaside fluvio usque Chaltzichi , quae pertinet ad dicionein Gurguri Corii Cachetii et Typblisii . urbes hae propinquae sunt Samachio,quam urbem tenent et incolunt Turci. sub quorum potestate degunt separatim infra Cacherum urbem in regione maritima, Sebastopolis Minceliorum et Dadianni metropolis.”

İngilizce tercümesi. Kaynak: Sources on the Alans: A Critical Compilation edited by Agustí Alemany, Sayfa 226  : “Iberia adjoining to the region of Colchis,and its kings are no means of obscure lineage. This regions extends from the place called Bat'umi and from the river Phasis(Rioni) as far as Akhalc'ixe - the dominion of Qvarqvare -, Gori,Kaxet'i and T'bilisi.These cities are close to Šamaxi; where dwell the Turks,who hold - apart from the land between the city of Kax'eti and the coast - Sebastopolis of Mingrelians(C'xumi), in the dominion of Dadiani,*Mamia,*Samadavla,Guria and the other cities beside the black sea.”

Onise Gelaşvili

30.12.2020

Türkçesi: Erdoğan Şenol (ერეკლე დავითაძე)